Múa gậy rừng hoang: Rờ voi

Ông lão hôm nay có vẻ vui vẻ. Ông vui vì vừa có chuyến đi vào Saigon, ông nhanh chóng chán cái cảnh kẹt xe và không khí mùi xăng dầu bụi khói, nên sau khi ghé Thảo Cầm Viên xong là ông cùng mọi người về thẳng quê.

Tổ thích thú nhìn ông:

- Chắc ở chỗ Thế Tôn, ông được nghe tán thán lành thay! Đúng không?

Ông lão trong lòng rất ngạc nhiên, ông có cảm giác Tổ giống như ông thầy bói. Tổ nói tiếp:

- Ông kể lại tôi nghe!

Thế là ông lão kể lại, ông ghé và sau khi lễ Thế Tôn ông buộc miệng:

- Lầm! Lầm!

Thế Tôn liền chắp tay tán thán:

- Lành thay!

Tổ bật cười và nói:

- May cho ông không bị đánh!

- Sao vậy ạ!

- Nếu lần sau Thế Tôn không tán thán mà “hư hư” thì ông nhớ chạy nhanh nhé!

- Con không hiểu!

- Vì không hiểu nên bị đánh để khỏi hiểu luôn!

- Hà hà hà

Thế rồi ông kể lại chuyến đi Thảo Cầm Viên:

- Đây là lần thứ 2 con đi đó Tổ!

- Ông nói tôi nghe!

- Hồi xưa còn bé tui được ba má đưa đi thăm Saigon và ghé Thảo Cầm Viên là lần thứ nhất. Hôm qua là lần thứ hai.

- Cái gì hay điều gì ông thấy ấn tượng hay thích nhất?

- Cái này là nói chuyện bình thường nghe Tổ! Đừng có mà hét lên hay đánh con nhá!

- Ừ! Không hét, không đánh!

- Saigon của con ngày xưa sao đẹp vô cùng, còn bây giờ nhà cửa cao đẹp nhưng không đủ không khí thở, nét mặt người xưa thanh lịch giờ sao giống… nói sao ta, ừ thì hầm là lằng xắn cấu.

- Ấn tượng tuổi thơ luôn đẹp, cho dù nó như thế nào!

- Tổ nói cũng đúng. Cái bánh tây hồi nhỏ con ít khi được ăn, giờ chẳng còn ngon. Đến mứt tết cũng không còn chút hào hứng.

- Có gì vui mà ông cười!

- Con thú vị nhất là thằng cháu nội, nó kể con nghe chuyện bốn ông thầy bói mù rờ voi. Nghe nó kể sao mà hay đến vậy!

- Thằng bé có tài diễn thuyết ư!

- Không! Nó dễ thương lắm Tổ ơi! Nó mới có 9 tuổi thôi!

- À! Ra vậy! Nghe mấy trẻ kể chuyện mà không mê mới là lạ! Tôi cũng thích lắm!

- Tếu lâm ở chỗ đã mù còn đòi biết con voi!

- Ông hiểu chuyện đó chứ!

- Chứ gì nữa Tổ, kẻ thì rờ chân lại so sánh cái cột nhà. Kẻ rờ cái vòi thì chỉ biết cái vòi. Hay cái đuôi. Tự cho mình chính thân rờ voi, tự cho là đúng là đủ. Mù thật là tai hại khống thể biết đủ.

- Ai bảo ông có mắt, có tai, có lưỡi, có mũi, có tay, có thức và ý là biết như thật?

- Tổ lại thế nữa! Chính con thấy con voi đầy đủ, sao lại biết không đủ!

- Vậy tôi hỏi ông nhé!

- Được, con sẵn sàng trả lời!

- Ông có giống vợ ông không?

- Không!

- Vậy con khỉ thấy ông, nó bảo nó thấy và biết đủ về con người! Theo ông, vậy là đúng hay sai?

- A! a! Tổ đúng là đúng là …

- Vậy ông thấy con voi đó, tôi chỉ nói về con voi đó thôi! Được chứ!

- OK!

- Ông đem con voi đó ra đây!

- Sao đem ra được, nó ở Saigon đâu có ở đây!

- Vậy cái biết đủ của ông là cái gì nếu không là nghĩ – nhớ! Nghĩ nhớ cùng con coi có gì dính dáng!

- Trời đất, thánh vật Tổ đi! Con thua!

- Thôi! Không nói con voi! Nói cái nghĩ nhớ của ông vậy, coi cái biết có đủ hay không nhá!

- OK! Tổ nguy hiểm thiệt!

- Con voi mùi gì? Vị gì? Cứng mềm nóng lạnh? Thích ăn cái gì? trưởng thành bao nhiêu tuổi?

- Khoan Tổ! Con nói chỉ nhìn thấy đủ. Đính chính con không biết đủ!

- Rồi, vậy ông hình dung lại con voi trong đầu thiệt kỷ rồi tôi hỏi ông.

- … Tổ hỏi đi!

- Khi ông nhìn từ trước mặt con voi, ông thấy gì? Khi đứng bên trái con voi ông thấy gì? Khi đứng sau đuôi con voi ông thấy gì? Khi nằm ngữa dưới đất nhìn từ đầu xuống bụng voi ông thấy gì? Nằm ngữa nhìn từ đít con voi lên đầu ông thấy gì? bay trên cao ông nhìn xuống con voi ông thấy gì?

- Con chỉ nhìn từ ngoài vào con voi trong chuồng, đâu có nằm dưới đất, càng không biết bay. Nhất là không hề nhìn lỗ đít con voi.

- Vậy là nhìn không đủ.

- Ừa! ủa dạ! Nhìn chưa đủ!

- Rồi, chỉ cần cái nhìn ông có thể, bây giờ ông nghĩ nhớ lại con voi, nó có đầy đủ, rõ ràng như khi ông ở Thảo Cầm Viên nhìn voi không?

- Nghĩ nhớ chỉ là cái gì đó, con nói sao đây, nó chỉ là trí tưởng, cái hình ảnh mơ hồ, nói sao ta…!

- Vậy nghĩ nhớ và cái thấy có là một không?

- Thấy trước mắt rõ ràng khác hoàn toàn cái nghĩ nhớ - hình dung. Hoàn toàn không là một!

- Vậy chúng có là hai không?

- Nếu chưa từng thấy thì làm sao nghĩ nhớ hình dung ra. Nhưng một đã không mà hai cũng không được!

- Hiện tại! Trước mắt ông là con voi hay là cái gì?

- Trước mắt con là Tổ. Ông già râu tóc ít được cắt tỉa. hè hè hè hè!

- Cái thấy của ông là con voi, là tôi hay là cái gì?

- Cái thấy thì đâu là vật gì! Còn cái bị thấy mới là vật!

- Thôi! Bước đầu chỉ hỏi ông! Cái thấy của ông có đầy đủ không? Có thật không?

- Lúc thấy thì rõ ràng, còn nghĩ nhớ sau đó thì không thật. Cái thấy đã không thật vì đã tự dứt mất. Vậy không có cái thấy thật, nói gì đủ không đủ!

- Lành thay! Lànht hay! Cho đến cái thấy đã vậy lại còn chẳng có mũi ngữi mùi, có lưỡi nếm vị, có tay chạm biết. Làm sao có cái biết đầy đủ, nói gì đến cái biết như thật!

Ông lão chợt reo lên:

- A! Nhờ Tổ dạy, con hiểu công án “THẾ TÔN KHÔNG BIẾT CON HEO”.

Tổ nghiêm chỉnh, hét to một tiếng. Ông lão giật mình ngơ ngác, rồi chợt tỉnh:

- Tổ lại khủng bố con. Con quên mẹ nó tên vợ con rồi! Vợ con tên là … tên là … vợ con tên gì Tổ ơi!

- Vợ ông người ta gọi là Út đẹt!

- Giờ con nhớ rồi! Tại sao Tổ cứ hét lên vậy?

- Việc Thế Tôn hỏi về con heo “cái gì vậy”? Là lời Thế Tôn. Muốn nói phải hỏi Thế Tôn, chớ có vu vạ cho tôi giải thích lời Thế Tôn. TÔI KHÔNG BIẾT THẾ TÔN!

- Hà hà hà! Cái vụ “không biết rất là thân thiết” này rắc rối lắm!

- Ông đừng có mà nói xàm nữa!

- Tổ cho con hỏi?

- Ông hỏi đi! Tôi sẽ trả lời vì cái gì tôi biết luôn là cái ông đều biết, cái tôi không biết không chừng ông biết, còn cái ông không biết đương nhiên tôi cũng không biết!

- Tổ biết cách nói làm người ta ngu luôn. Con làm gì có cái biết này!

- Tôi hỏi ông nhé! Con voi hôm ông thấy và con voi trong trí tưởng của ông là một là hai? Con voi của ông nó sống ra sao? Nó ăn gì? Nó ỉa ở đâu?

- À! Thì ra đã thành 2 con voi. Con voi kia là thật. Còn con voi của con chỉ là trí tưởng. Nó không phải con voi Tổ ơi!

- Chẳng những bây giờ mới như thế! Ngay khi ông nhìn con voi, ông nếm con voi, ông rờ con voi… thì con voi trong cái thấy, cái biết của ông cùng con voi kia có gì dính dáng!

- Ừa ha! Ừa .. ừa. ra là con voi kia mới là con voi. Còn con voi trong mắt, trong óc chẳng phải con voi!

- Cũng không phải như vậy!

- Lại còn không phải! Chẳng lẽ lại còn con voi thứ ba?

- Cái con voi mà tưởng thấy trước mắt đó! Nó chỉ là bóng dáng trong mắt ông mà thôi! Còn cái mà ông nói “con voi thật” thì tôi không biết!

- Sao lại như vậy! Con voi hiện trước mắt lại không là con voi thật sao?

- Hoàn toàn không!

- Cái mà thấy ở ngoài đó thật ra chỉ là hình ảnh được tái tạo mô phỏng vật – cảnh bên ngoài. Đó hoàn toàn là ảnh trong não của ông.

- À! Con nhớ rồi! Ảnh của cảnh vật qua mắt. tái tạo ảnh trên võng mạc, được dây thần kinh truyền dẫn đưa về não. Chính tại não theo cơ chế riêng của nó mà tái tạo hình ảnh cảnh vật. Chính vì vậy mà cảnh vật là một mà nơi người, nơi con ếch, nơi con bò lại có hình ảnh khác nhau.

- Đúng vậy!

- Vậy nội cái thấy đã không thật, cái mùi cái vị … đều không thật. Chưa nói con voi thật nào đó thì sống, còn lại chỉ là ảo ảnh, chỉ là trí tưởng, hay chỉ là tình thức mà thôi!

- Không hoàn toàn như vậy! Vì tôi không biết con voi. Nhưng nói với ông nãy giờ  chỉ để nói tôi không biết con voi.

- Nội một con voi đã vậy, còn bao nhiêu vật khác, rồi trên những vật lại hình thành sự việc, trên sự việc lập lý. Vật đã không thật, lại do tình thức thấy có sự việc, trên sự việc lại lập lý. Hóa ra hoàn toàn điên đảo? Vậy con khùng với Tổ luôn luôn á!

- Không phải khùng! Mà là không biết!

- Nhưng nếu như vậy! Thì mọi thứ là cái gì ngoài điên đảo tưởng

- Khi ông nhìn, thấy rõ ràng. Khi thôi nhìn thì thôi. Đừng trên cảnh vật sanh tâm thì thôi! Chính như ông nói. Trên vật – vật thấy có sự việc (vật đơn lẽ giữa vũ trụ thì ai so sánh với vật khác mà nghĩ một hai, xa gần, đẹp xấu …. đối đãi), ôm lấy sự việc khởi tưởng thành lý, lý lý không cùng. Trên lý của người khác cho là chân lý, tự suy nghĩ tự sanh kiến giải, tự cho là hiểu là biết. Cái hiểu biết đó, kiến giải đó đồng với lông rùa sừng thỏ.

- Quả đúng là sạch sành sanh!

- Sạch sành sanh!

- Dứt đường ngôn ngữ, bặt nơi tâm hành!

- Ông vẫn còn sinh hiểu, đó vẫn là bóng dáng cảnh tiền trần.

- Vậy làm sao cho phải hả Tổ!

- Ông chưa nghe cổ đức niêm lời nhậm lấy miệng chó” ư!

- Tổ cho con hỏi một câu nữa thôi!

- Ông cứ hỏi! Miệng để làm gì!

- Cái nghĩa về nhìn, về nếm. về sờ này gọi tên là gì?

- Bất đắc dĩ lập danh. Gọi là pháp nhãn! Nếu thật sự vô tác – vô hành (không làm gì cả) thì pháp nhãn cũng chẳng thể thấy ông!

- Chỉ từ cái vụ thầy bói mù rờ voi, dẫn chạy vòng vòng làm con ngu luôn được đặt tên là pháp nhãn!

- Nghĩ cho kỹ, thảy thảy đều là rờ voi! Chẳng bằng đừng rờ đừng biết cho nó khỏe!

 .